Tekstong Informativ

House Probe Hinggil sa Power Rate Hike

Hango sa Pahayagang NGAYON ni Gemma Garcia (Hulyo 15, 2012)

Pinaiimbestigahan na rin ni Rep. Ma. Theresa Bonoan-David sa kamara ang walang tigil na pagtataas ng singgil sa kuryente at ang patuloy na petisyon ng power providers para magtaas ng singgil ng kuryente.

Nakasaad sa inihaing resolusyon ni Bonoan-David, na siya na ring Vice Chairman ng House Committee on Globalization, dapat na imbestigahan at alamin ng Kamara kung makatwiran pa ang serye ng petisyon ng Power Sector Assets and Liabilities Management (PSALM) Corporation, Meralco at Grid Corporation of the Philippines.

Ayon sa mambabatas, sunud-sunod na power rate hikeay hindi lamang dagdag pabigat sa mga ordinaryong power consumers kundi maging sa iba't ibang negosyo na rin. Sigurado umano na magtataboy ito ng mamumuhunan dahil magastos ang opreasyon ng negosyo sa bansa sa laki ng singgil na kuryente.

Sa halip, ang Pilipinas pa ang may pinakamataas na singgil ng kuryente sa buong mundo sa kabila ng mahigit na isang dekadang implementasyon ng Epra Law.

Ang K to 12 Basic Education Curriculum
Hango sa Liwayway ni William P. Nucasa
(Hulyo 16, 2012)

Inumpisahan na ngayong Panuruang Taon 2012-2013ang pagpapatupadng grade1 at 7 sa ilalim ng Programang K-12. Ayon kay Dr. Marilyn D.Dimaano, OIC ng Bureau of Elementary Education ng Department of Education (DepEd), kumpara sa dating kurikulum ay walang gaanong ikinaiiba ang bagong kurikulum ng elementarya.

Ang bagong paggamit ng mather tongue bilang medium of instruction mula kindergarten hanggang grade 3; pagpasok ng mother tongue bilang bagong asignatura; at pagdaragdag ng Music, Arts, Physical Education< Health (MAPEH) sa mga asignatura sa grade 1.

Ang K to 12 ay isang magandang kurikulum ayon kay Bro. Armin A. Luistro, kalihim ng Departamento ng Edukasyon (DepEd). Nilikha ito ng mga Pilipino para sa kapwa Pilipino. Ito ay kurikulum na maaaring itapat sa kurikulum ng anumang bansa sa alinmang bahagi ng mundo sapagkat pinagsama-sama rito ang lahat ng pinakamahuhusay na kasanayan ng mga guro, ng mga administrador ng paaralan at mga curriculum writers. Handog natin sa 21st century Filipinos.

Mga Benepisyo sa K-12

Pinaluwag ng pinagyamang kurikulum ang akademikong gawain. Layunin nitong linangin ang mga mag-aaral sa lahat ng aspeto. Bilang katunayan, bibigyan nito ang mga mag-aaral ng higit maram,ing oras upang linangin ang kani-kanilang mga kakayahan, upang makabahagi sa co-curricular activities at makisangkot sa aktibidad sa lipunan.

Sa K-12, ang ating graduates ay higit na handa sa pagpasok sa lalong mataas na edukasyon. Sa loob ng programa ay magtataglay sila ng mga kasanayan at kakayahang akma sa pangangailangan ng job market. Magkakaroon sila ng certificate of proficiency, certificate of competency o national certification sa larangan ng espesyalisasyon gayundin, dahil sa K-12 ay kikilalanin na sa ibang bansa ang Filipino graduates at Filipino professionals.

Ang K-12 ay makatutulong din upang umangat ang ating ekonomiya. Pinatutunayan ng ilang pag-aaral na ang pagpapaunlad sa kalidad ng edukasyon ay nakapagpapaangat sa GDP growth hanggang 2%. Mabisang sandigan sa pangmatagalang socio-economic development ang lipunang dumaan sa de kalidad na edukasyon.

Buhay at Tagumpay ng Henry Sy

Madalas makita sa magarang tindahan ng SM Makati ang may-ari nito, na walang iba kundi si Henry Sy. Konserbatibo siyang manamit, ngunit elegante na nagpapaiba sa kanya sa karamihan.

Sinasabi ng karamihan na ang SM ay isang lugar upang makapag-shopping; ipinagmamalaki rin ang bangko, at ang fast food sa loob nito.

Sino ang mag-aakalan na ang may-ari nito, na nagbuhat  sa China at dumating sa Pilipinas sa edad na labindalawa, ay nagsimulang magtrabaho sa tindahang sari-sari ng kanyang ama.

Ayon sa pagsasalaysay ng nakipanayam sa opisina ni G. Sy sa Makati Stock Exchange Bldg., ang kanyang opisina ay angkop na angkop sa pinuno na may sampung korporasyon. Larawan siya ng mapayapang tao. Pangkaraniwan ang kasuotan, wala siya kahit anong alahas, kuntento siya bilang tao, at naramdaman niyang di kailangan ng ano man sa katawan, bilang simbolo ng kayamanan.

Kung pag-uusapan ang kabataan, tinawag niya ang kanyang sarili na mapangarapin. Madalas na pangarap niya ang magbiyahe sa buong mundo at sa pag-asa na maging totoo, sumali siya sa navy. Ang pangarap niya na makapagbiyahe sa buong mundo ay natupad. Nagbiyahe siya sa Japan, Amerika at Europa para sa fashion shows upang kumuha ng ideya para sa kanyang tindahan.

Kung babalikan ang kanyang pagtitinda ng sapatos ,nagdanas siya ng kahirapan noong panahon ng Hapon. Nawala ang lahat halos ng kanyang pinaghirapan.

Ang kaginhawaan ay bumalik sa Pilipinas matapos ang liberasyon. Iniisip niya ang pangangailangan ng sapatos. Nagbukas siya ng kanyang unang tindahan ng sapatos. Nang lumabas ito, muli siyang nagbukas ng marami, sa pag-asa na ito ay makarating pa ng Amerika. Matapos siyang makapagbukas ng anim na tindahan, nabigo siya sapagkat kulang na ang magdadala sa kanya ng sapatos na kailangan ng kanyang tindahan.

Inilipat niya ito sa damit, kasama na ang lakas at tibay ng loob. Ang unang "Shoemart" ay binuksan sa Rizal Avenue sa Maynila noong 1958. Marami na siyang tindahang itinayo, subalit may plano siyang magtayo ng higit na malaki, 80,000 metrong parisukat ang luwang at limang palapag. Ito ang magiging pinakamalaking tindahan sa Southeast Asia. Ayaw pa niyang ipaalam ang kanyang pangarap hangga't di pa ito nagsisimula.

Dala ng kanyang malaki at mataas na layunin, siya ay nagsimula ng matataas na gusali sa bansa, sa Makati Tuscany sa Ayala Avenue, kinalalagyan ng magagara at malalaking bahay. apartament at istudyo. Marami raw siyang pangarap at gusto niyang matupad ito.

Pinayuhan niya ang mga gustong tumulad sa kanya. Huwag mahihiya, dapat malakas, hindi mahina. May kakayahan na lumaban kung sakaling malugi sa negosyo. Magtrabaho ng 8 hanggang 10 oras araw-araw, 7 araw sa isang linggo. Nakatatanggap daw siya ng kasiyahan sa gawain. Hindi raw siya nagtratrabaho dahilan sa pera, seguridad, lakas at pagkakaroon ng magagandang bagay, bagkus para sa katuparan ng pangarap at pag-asa. Ang isang tao na apat na oras nagtratrabaho at ikaw ay labindalawa, kahit mahusay siya, tatlong beses kang nagunguna sa kanya, higit kang mangunguna.

Bagama't ninais niyang tumigil matapos ang edad limampu, naramdaman niya ang pangangailangan na magpatuloy siya sa gawain, dahil ang mga lumilinang ng SM ay pumipili ng magandang lugar. Ang mga tao naman ay tinatangkilik ang SM at ang mga nagdadala ng paninda ay patuloy pa.

Ang huling payo niya ay magkaroon ng plano. Ipagpatuloy ang trabaho, magkaroon ng tamang desisyon at wastong pakikibagay sa mga pangyayari. Hindi siya umaasa sa swerte. Nagsalita siya sa mga bagay na praktikal, hindi lang batay sa teknikal.

Si Henry Sy ay walang takot sa malaking pangarap na hindi ginagawa ng maraming tao. Ginawa niyang makatotohanang libu-libong tao araw-araw ang nakikibahagi sa SM.


Kasaysayan

Ano ba ang ibig sabihin ng kasaysayan? Sang-ayon sa isang aklat, dalawa ang maaaring ipakahulugan nito. Sa orihinal na depinisyon, ito ay ang mga tala ng mga pangyayari sa mga pangyayari sa mga sinaunag tao. Ngunit sa kasalukuyang panahon, binigyan ng mga historador o ang mga taong dalubhasa sa pag-aaral ng kasaysayan ng makabagong kahulugan na kung saan, ito kinakabit  na rin sa mismong aktwal na mga sinaunang kaganapan hindi lamang sa buhay ng tao kundi maging sa kalikasan din.

Sa pagdaan ng maraming panahon ay nadaragdagan ang mga pahina ng kasaysayan. Mga kasaysayan ng mga dakilang tao, mga natatanging pangyayari at ilan pang maituturing na nating "panukalang bato" sa ating patuloy na pagtahak sa kinabukasan at ilan pang mga kaganapan ang gugulantang sa ating mga kamalayan. Ngunit ano nga ba ang kahalagahan ng mga pag-aaral na ukol dito?

Ang pagbabalik-tanaw sa mga kahanga-hangang mga personalidad at mga mahahalagang kaganapan ng nakaraan ay lubhang napakahalaga dahil ito ay magbibigay sa atin  ng kalinawan sa mga katanungan ng ating  isipan. Isa pa, ang pag-aaral ng kasaysayan ay magbibigay sa atin hindi laman ng mga dagdag kaalaman kundi lubos na kaligayahan sa mga masalimuot na yugto ng mga pangyayari. Sa tulong ng mga karagdagang pananaliksik, lalo pa naying maiintindihan ang kanilang mga naiambag sa nakalipas na siyang dahilan ng ating pagkakaabot sa kasalukuyang panahon.

  

Rochelle B. Evangelista

Karen Joy V. Repones

II-BSEd-FILIPINO

MGA HAKBANG SA PAGBUO NG PAGSUSULIT

Layunin:

1.    Natutukoy ang mga hakbang sa pagbuo ng pagsusulit.

2.    Nagagamit ang mga hakbang na ito sa pagbuo ng mabisang pagsusulit.

3.    Nalalaman ang kahalagahan ng mga hakbang na ito sa pagbuo ng pagsusulit sa pagtuturo sa hinaharap.

Pagtalakay:

Hakbang sa Pagbuo ng Pagsusulit

I. Pagpaplano ng Pagsusulit

A. Tukuyin ang layunin ng pagsusulit

1. Sukatin ang kasanayang natutuhan o hindi natutuhan sa loob ng isang semester o taon.

2. Matukoy kung alam na ng mga mag-aaral ang mga kinakailangang kasanayan bago simulan ang isang kurso.

3. Matukoy kung alin sa mga kasanayan sa isang aralin ang alam ng mag-aaral at hindi na kailangang ituro pa.

4. Matiyak kung mabisa ang pamamaraan ng pagtuturo.

5. Matiyak kung mabisa ang mga aklat na ginagamit.

B. Tukuyin ang mga kasanayang susukatin ng pagsusulit.

Ang mga kasanayan ay nakasaad sa talaan ng mga kasanayan na nasa Elementary Learning Competencies para sa elementarya at Philippine Secondary Schools Learning Competencies para sa mataas na paaralan, o mga silabus.

Halimbawa ng mga kasanayan:

Wika: Nagagamit nang angkop at wasto sa pangungusap ang mga bahagi ng pananalita.

Pagbasa: Naibibigay ang pangunahing kaisipan, ideya o paksang binasa.

C. Paghahanda ng Talahanayan ng Ispesipikasyon

Ang Talahanayan ng ispesipikasyon ay isang kagamitang nagpapakita ng isang masistematikong pamamaraan ng pagtatakda ng lawak ng paksang sasaklawin ng pagsusulit at ng bilang ng mga aytem na gagawin para sa bawat kasanayang susukatin.

Dalawang Uri ng Talahanayan:

1. Isahang hanay (one-way grid)

>Karaniwang ginagamit sa mga asignaturang pangkasanayan, "skill subject" gaya ng pagsusulit sa wika at kung minsan ay sa Matematika.

2. Dalawahang hanay (two-way grid)

>Karaniwang ginagamit sa mga asignaturang naglilinang ng hindi lamang kaalaman sa paksa o nilalaman ng kurso kundi maging mga kasanayan sa Agham, Araling Panlipunan at Panitikan.

Paghahanda ng Talahanayan ng Ispesipikasyon:

1. Isulat ang mga layuning pangkagawian (behavioral objectives) batay sa mga kasanayang susulitin.

2. Pagpasyahan kung alin sa mga layunin ang bibigyan ng diin ayon sa kahalagahan ng mga ito. Ipakilala ang pagbibigay diin sa pamamagitan ng pagbabahagdan (percentage). Batay sa bahagdang iniatas sa mga layunin o kasanayan, tukuyin ang bilang o dami ng mga aytem.

3. Pagpasyahan kung anong uri ng pagsusulit ang gagamitin.

II. Paghahanda ng Pagsusulit

A.   Isulat ang aytem

Gamitin ang talahanayan ng ispesipikasyon bilang patnubay. Makabubuting sumulat ng higit na maraming aytem kaysa nakasaad sa talahanayan ng ispesipikasyon upang may ipalit sa mga aytem na may kahinaan. Isulat ang bawat kasanayan sa isang papel. Sa ibaba nito, sumulat ng iba't ibang uri ng aytem ayon sa napagpasyahan.

B. Suriin ang mga aytem na isinulat.

Makabubuti kung ipasuri ng isa o dalawang kaguro ang mga aytem. Makabubuting masubok ang mga aytem sa ilang mag-aaral upang malaman kung malinaw ang panuto at ang mismong aytem, kung mapang-akit ang mga distraktor, at kung may aytem na napakadali o napakahirap.

Tiyakin na:

1. Sinusubok ng bawat aytem ang isang kasanayan sa talahanayan ng ispesipikasyon.

2. Akma sa sinusubok na kasanayan ang bawat uri ng aytem.

3. Malinaw na nakasaad ang hinihingi ng aytem.

4. Tama ang kahirapan ng aytem sa mga kukuha ng pagsusulit.

5. Walang mga hindi kailangang salita o pahiwatig ang aytem.

6. Walang kinikilingang isang kultura o relihiyon ang aytem.

7. Hindi kinuha ang mga aytem sa aklat o aklat sanayan.

8. May sapat na dami ng aytem sa bawat layunin sa talahanayan ng ispesipikasyon.

C. Ayusin ang mga aytem sa pagsusulit

1. Pagsama-samahin ang mga aytem na magkakauri.

2. Ayusin ang mga aytem ayon sa kahirapan; mauuna ang madadaling uri ng aytem bago ang mahihirap; halimbawa, ang pagsusulit na may pinagpipiliang sagot ay dapat mauna sa pagsusulit na pagpupuno sa patlang. Ang mga aytem sa bawat uri ng pagsusulit ay dapat ding ayusin.

D. Ihanda ang mga panuto

Gawing simple at maikli ang mga panuto.

Kung mahaba ang pagsusulit na binubuo ng iba't ibang uri ng aytem, sumulat ng panlahat na panuto bukod sa mga tiyak na panuto para sa bawat uri ng pagsusulit (subtest).  Ang panlahat na panuto ay dapat magbigay ng sumusunod na impormasyon.

1. ang lauynin ng pagsusulit

2. ang mga bahagi ng pagsusulit

3. paano ang pagsagot sa mga aytem

4. ang panahong nakalaan sa pagsagot ng pagsusulit

E. Ihanda ang mga sagot sa pagsusulit. Tiyaking isa lamang ang tamang sagot sa bawat aytem.

III. Pagbibigay ng Pagsusulit

IV. Pagwawasto ng mga papel

V. Pagpapahalaga ng pagsusulit.

Mga Tanong:

1.    Ito ay isang kagamitang nagpapakita ng isang masistematikong pamamaraan ng pagtatakda ng lawak ng paksang sasaklawin ng pagsusulit.

2.    Ito ay karaniwang ginagamit sa mga asignaturang pangkasanayan, "skill subject" gaya ng pagsusulit sa wika at kung minsan ay sa Matematika.

3.    Ito ay karaniwang ginagamit sa mga asignaturang naglilinang ng hindi lamang kaalaman sa paksa o nilalaman ng kurso kundi maging mga kasanayan sa Agham, Araling Panlipunan at Panitikan.

4.    Ito ay dapat gawing simple at maikli.

5-6. Ang dalawang uri ng talahanayan.

Mga Sagot:

1.    Talahanayang Ispesipikasyon

2.    Isahang hanay (one-way grid)

3.    Dalawahang hanay (two-way grid)

4.    Layunin

5.    Talahanayang Ispesipikasyon

6.    Isahang hanay (one-way grid)

Dugo at Utak

Akda ni Cornelio S. Reyes

Isang iglap na pagitan ng buhay at kamatayan. Isang iglap mula sa pag-igkas ng mabilis na kableng gabisig at sa paghampas nito sa bungo ni Korbo. Isang iglap ng abot-langit na sigaw ng pagtutol ng kanyang utak na sa loob ng isang iglap ding yaon ay pira-pirasong nakalat sa lapag ng ikiran ng balot-bakal n kable.

Ang utak ang kalaban ng aking mga pangarap, ang buong aklat ng aking buhay. At doo’y lagi kong iniingatang huwag muling mabuklat ang mga dahon ng aking mga kalungkutan.

Ang utak, ang mga matang nakamalas ng iyong kagandahan, ang mga taingang nakarinig ng mga pagtatapat ng iyong pag-ibig, ang mga ilong na nakasamyo ng iyong bango, ang mga labing nakadama ng init ng iyong mga labi. Ang utak ang mga bisig na ng tuturo sa iyo sa sutlang hiligan sa tapat ng aking puso at nagbuhol sa ating dalawang katawan upang tayo’y maging kaisa ng lupa at langit , ng mga bituin at ng santinakpan.

Isang iglap, at ang nasambulat na dugo at pira-pirasong malagkit, malambot at abuhing ay mga bagay na wala nang kahulugan. Kalat na wawalisin at itatapon sa tapunan ng mga dumi.

Sa isang iglap, mula nang nakita ni Korbo ang pag-igkas ng kableng may dalang kamatayan para sa kanya at hanggang sa yao’y kanyang madama, ay isang kidlat ng pagtututol ng kanyang buong pagkatao ang gumuhit sa kanyang utak. Isang iglap at parang kislap ng gumuhit at nahalo sa kanyang utak ang ligaya, ang lungkot, si Karelia, ang inangkin niyang anak, si Dando, upang magwakas ang lahat sa isang maapiy at nakakabulag na liwanag.

Huwag! Hintay, Maginoong Kable. Ito’y hindi nararapat! Ito’y walang katarungan!

Hindi malalao’t parururok na ang araw. Napapaso ang init.

Walang namamalas kundi ang malayong abot ng karagatan sa bawa’t panig, ang wari’y maninipis na anino ng di-maabot-tanaw na ilang pulo, ang bughaw na langit, ang pilak na alapaap.

Mabanayad na nililikom ng babor-kable Apo, ang mga sirang kable sa kailaliman ng dagat upang ayusin yaon at muling itatag, at nang muling magkaugnay ang mga lungsod Maynila, ng Sebu, ng Iloilo, ng Zamboanga, upang muling ihinang ng pag-uunawaan ang mga pulo.

At ang kable’y mabanyad na hinihila ng makina sa ibabaw ng kubyerta at inihuhulog sa kailaliman, sa dilim ng tiyan ng bapor.

Dalawampu sila sa dilim ng malalim na balon-tangkeng ikiran ng kable. Dalawampu sila, at isa-isa, hali-halili, pagdating ng bawa’t takda ay lumalapit sila na gaya ng isang panata sa walang patid na dating ng gabisig at balot-bakal na kable. At ang bangis nito, ay tigas at bigat, ang matutol sa pag-igkas at paghampas na may dalang kapangyarihang lumuray at magwasak sa bawa’t tamaan ay sinusupil nila ng kanilang dalawang bisig at iniikid hanggang sa yao’y maamong mailapag at mabanayad na maiayos sa ikiran ng kanilang tinatapakan.

At ang kanilang isa-isang paglapit sa kable at walang patid na payukod na pagligid sa tangkeng yaon ng kadiliman ay waring isang pagsamba sa isang mahiwagang Bathala.

Dalawampu sila,at ang galit na laman ng kanilang mga bisig, katawan at hita ay masakit ay halos pumutok sa walng hintong pagtutol sa hapo. Ang kanilang mga baga ay halos napupunit sa walang humpay na paghingi ng hangin at hanging waring walang kasapatan.

Samantala, ang kanilang mga kamay na mahigpit n ikinakapit sa kable ay maga sa dugo ng maraming sugat n ulit-ulit na hinihiwa ng mga talaba sa balat ng kable. At ang mga sugat na yaon ay sumisigaw sa hapdi at kati ng sarisaring lasong nagmumula sa ilalim ng dagat.

Pagkatapos ng turno ni Korbo ay sabik na minalas niya ang parisukat na piraso ng langit na nakikita mula sa siwang sa kubyerta na pinagmumulan ng walng patid na dating ng kable. Ang kaluluwa niyang kaluluwa ng isang pintor ay uhaw n umiinom sa piraso ng langit na yaon na siyang tanging kagandahan sa dilim ng libingan ng ikiran.

Dalwang lingo nang hndi lumalapit ang bapor-kable Apo sa lupa at dalwang lingo nang si Korbo at ng kanyang mga kasama ay namamahay sa ilalim ng kubyerta.

Dalawang lingo sa dilim at sa pagtutol ng katawan at kaluluwa sa pagkaalipin sa kable. Dalawang linggong kasinghaba ng dalawang dantaon.

Natatakot ako na baka hindi n marunong gumuhit ang aking kamay.

Natatakot akong nalimot ko na ang kulay ng mga halaman at mga bulaklak, ang kulay ng dagat, ang kulay ng lupa. Natatakot akong nalimot ko na ang mga damdam ng init ng araw sa aking katawan, ang damdam ng hanging sa aking mukha at sa aking buhok.

Pumitpitlag ang aking puso sa kaba nab aka hindi ko na kilala ang iyong kagandahan, ang dama ng iyong labi sa aking mga labi.

Paano’y kung mawawala ang lahat ng kagandahang ito at mamatay ang kaluluwa at hindi na muling guguhit pa ana aking mga kamay. At ang buhay ay magiging isang tunay na

Sa wakas ay dumaong din ang bapor-kable Apo.

At aang kalawakan ng langit ay hinigop ng uhaw na kaluluwa ni Korbo na matagl ding nagtiis sa kapirasong dulot ng siwang sa kubyerta.

At sa isang tindahan ay maluwat niyang minamalas n nagingiti ang isang kuwintas na may palawitn isang maliit at mahiwagang Bathala na di niya kilala.

“Magkano po?” ang tanong sa lumapit na tao ng tindahan.

Sinabi sa kanya ang halaga.

“Kung may sapat lamang akong ibabayad,” ang sabi ni Korbo.

“Iyan po ay hubog sa lantay nag into. Hindi mahal.”

Tuluyang natuwa si Korbo.

“Kasasabikan po iyan ni Karelia,” ang kanyang sabi. At nang mamalas ang hindi pagkaunawa sa mata ng kausap: “Ang akin pong asawa ay mahilig sa pagtitipon ng maliliit na ikit ng iba’t ibang Bathala. At hindi po ba makikiliti ang madilat ay mahiwagang mga mata ng maliit na Bathalang iyan na wari bagang ibig saklawin sa isang tinig ang lahat nang namamalas sa buong santinakpan?”

Ang nagtitinda naman ang napangiti. Nakatatawa ang namimiling ito. Ano ang ibig sabihin? 

Nasa ginto lamang ang halaga ng kuwintas na yaon. Pangit na pangit ang palawit.

“alang-alang sa kakatuwang ugali ng inyong asawa, sa kalahati lamang ng talagang halaga‘y ibibigay ko na sa inyo.”

Binilang ni Korbo sa isip ang laman nag kanyang lukbutan.

“Balutin lamang ninyo agad bago ako makapag-bagong isip.”

Walng anuman, ang sabi sa sarili. Matutuwa naman si Karelia sa pasalubong na yaon.

Pagkatapos maihanda ang lahat at pagkatapos idugtong sa dalampasigan ang unang dulo ng naayos na kable, ang babor-kable Apo ay mabanayad na naglayag sa “paglalatag” tungo sa kabilang pulo.

Pagkatapos ng “paglalatag” ay babalik na sa Maynila ang bapor.

Banay-banay at maingat ang paglalayag sapagka’t kailangang bagayan ang makina ang kubyerta n humihila sa kable mula sa tiyan ng bapor at nagtutulak doon sa karagatan.

Ang lahat ng babala sa panganib ay nahanda. Ang tatlong putol-putol na babala ay nangangahulugang dapat ihinto ang lahat ng makina.

Dalawampu sila sa tangke ng ikiran. At bawa’t isa’y maingat na umaalalay sa kableng hinihila ngayon sa itaas mula sa lapag na kanilang tinatapakan.

At apatnapung mata ang nakahinang sa bawa’t tabo ng paitaas na lubid na bakal.

Ngunit mayroong nagkamali, mayroong nagtamad noong una sa pag-iikid pa lamang ng kableng yaon, mayroong hindi naging maingat.

Pumitlag ang kable at dalawang bisig ang halos nawalat mula sa kanilang kasukasuan.

Sa apatnapung mata ay apatnapung kulay ng sindak at pagkatakot ang nalarawan.

Tatlong putol-putol na babala! Uli! At uli! At uli!

Panganib! Panganib! Ihinto ang lahat ng makina!

Humampas ang kable at naluray ang isang bungong nagkalat ng pira-pirasong utak sa lapag ng ikiran.

Huminto ang lahat ng makina. Nagsiki ang lahat sa katahimikan. Ang buong kahabaan ng kableng wari’y naubusang bigla ng lakas ay maamong nabitin ay ngayo’y wala nang panganib.

Nakita ni Korbo ang pagpitlag niyong kable. Nang ihampas ang buong kahabaan niyon ay namalas niya ang parang kidlat na pagdating na tungo sa kanya.

At sa loob ng isang iglap n yaon mula sa pagpitlag hanggang sa madama ang diin ay isa-isang nabuklat sa kanyang utak ang buhay nila ni Karelia.

♦♣♦

At ang larawan ng buhay na yaon ay abot-langit n pagtutol ng kanyang kaluluwa.

Huwag! Hintay, Maginoong kable! Tinagnan kung ito’y marpat, kung ito’y may katarungan.

Sa paglubog ng araw ay parang napupunit ang buong ng-aapoy na kalangitan.

Natigil ang buong daigdig: ang malalaking tipak ng alapaap. Ang mga halaman. Ang tahimik na dagat na inuulit na salamin ng kanyang kalawakan ang paghihimagsik ng langit.

Naabutan na ni Korbo si Karelia sa kanilang tipanan. Nakaupo ito sa isang malaking bato at minamalas ang maliliit na along gumagapang sa buhanginan.

Nang masdan niya ang mukha niyon ay nakita niya ang lunkot at nabakas niya ang ilang pinahid na luha.

Umupo siya sa tabi ni Karelia at minalas ang nagbabagang araw na kumakabila na sa maitim na bundok sa dako pa roon ng malawak na tubig.

“Kung gayo’y alam mo na,” ang kanyang sabi. “hindi ako natanggap sa pagawaang itinuro mo sa akin. Totoong marami ang walang hanapbuhay. Kayrami naming pumasok gayong isa lamang ang kailangan”

“Hindi ko alm,” ang sabi ni Karelia. “Nguni’t alam kong wala kang loob sa gayong Gawain. Alam kong nasa pagpipinta ang iyong isip. Inaalaala ko na unti-unti mo lamang ngangatngatin ang iyong puso kapag natanggap ka sa gawaing yaon.”

“A, nagalit ka na sa akin, Karelia, gayong hindi ko naman kasalanan ang pagiging pintor ko. Kasalanan bang makadama at makakita ng kagandahan at ibigin ng buo kong pagkatao na iguhit yaon upang Makita at madama naman ng iba? At kung tinatawanan man ng marami ang gayong gawain sapagka’t hindi ko maibibili ng bigas ay hindi nangangahulugang nasa kanila ang katotohanan. Kung ang bigas ang ituturing ngayong pinakamahalagang bagay, iyan ay hindi bunga ng katunayan kundi ng laganap na karalitaang dulot ng tinatawag nating kaunlaran. Ang kagandahan ay isa sa mga halagang niwawalan natin ng kahulugan. Ang pag-ibig ay isa pa.”

Siya’y napatawa.

“A, nagsesermon na naman ako. Ikaw kasi. Sinalang mo na naman ang kinagigiliwan kong diwa”

Unti-uting nawawala ang mapulang araw.

“Korbo,” ang sabi ni Karelia “natatakot akong hindi sapat ang pagakain ng aking kapatid. Si Pepe ay may-sakit na naman. Tanong maliit ang naitutulong ko sa kanila. Ang Tatay ay nawaln na naman ng gawain.”

Maliit na bahagi na lamang ang nakaungos sa araw.

“Korbo,” ang sabi ni Karelia. “dalawang taon nang tayo ay magkatipan. Kilala mo si Dando. Nagtapat siya ng pag-ibig sa akin.”

Lubusan nang lumubog ang araw sa unti-unting lumalaganap ang dilim.

“Iniibig mo bas a Dando?” ang tanong ni Korbo.

Sa kaunting banaag ng liwanang na nalalabi pa ah namalas niya ang paglaganap ng dugo sa maliit na ugat ng mga pisngi ni Karelia.

“May sapat na kakayahang tumulong sa aking mga kapatid si Dando,”ang sabi ni Karelia.

“May sapat na kakayhaang mag-asawa si dando.”

Nadama ni Korbo ang sampal na sagot sa sampal na tanong niya.

“Laganap na ang dilim,” ang sabi ni korbo. “baka inaantay ka na ihahatid na kita.”

“Huwag na. Magtatrambiya na lamang ako” ang sabi ni Karelia.

♦♣♦

Isang iglap sa pagitan ng buhay at kamatayan. At ang dahon ng alaala ay matulin at baha-bahaging nabuklat sa kanyang utak.

Nang mawala si Karelia ay waring nawalan ng kahulugan sa kanya ang buhay. Waring namanhid ang kanyang pandamdam. Nawala ng kagandahan sa kanyang daigdig.

Ang mga bulaklak ay hindi na mga tainmtim na panalangin. Ang mga kislap ng bituin na ulit-ulit na pagtatapat ng pagibig.

Ang damit sa huli niyang kuwadro ay naluma sa taguan na di nakadama ng isa mang kulay sa guhit ng pinsel.

♦♣♦

Matulin ang agos na malinaw sa tubig na kumikislap sa mga batuhan sa tiyan ng mababaw na ilog.

Isang babae ang naglalaba sa tabi nito. Nakilala ni Korbo si Karelia.

Sa pampang sa lilim ng mga kawayan ay saglit-saglit na inaabot ng tanaw ni Karelia ang isang papag ng batang may kulong at tinutulungan ng isang pasusuhin.

Nilipat ni Korbo ang papag at maluwat at pinagmalas ang nakawiwiling natutulog na sanggol. nang balingan niyang muli ng tanaw si Karelia ay nakita niyang nakatigil ito sa paglalaba at matamang nakatitig sa kanya na waring ayaw pang maniwala na siya ay naroroon.

Nakangiting lumapit siya kay Karelia. Umupo siya sa isang bato, inalis ang kanyang balanggot at pinahid ng panyo ang pawis ng kanyang noo.

“Napakalayo naman sa bayan ang inyo ng nayon,” ang sabi ni Korbo. “Napagod ako sa kakahanap.”

Pinagmasdan niya ang kanyang mga sapatos na namumuti sa alikabok. Maybutas na ang swelas ng isa niyon. Itinapak niya upang di makita ni Karelia.

“Paano mong natutuhan ito?” tanong ni Karelia. Nakita ni Korbong hindi nalingid kay Karelia ang inililihim niyang ssira ng kanyang sapatos.

“Itinuro sa akin ng iyong kapatid ,” ang kanyang sabi.

Ibig niya ang mga mata ni Karelia. Malalim at mahiwaga ang mga itim niyon.

“Nang mabalitaan kong ikinasal si Dando ay pinuntahan kita,” ang sabi ni Korbo. “Ang sabi ng iyong kapatid ay sinaktan ka at pinalayas ng iyong ama.”

“Sumulat ako sa iyo makailang araw na tayo ay magkagalit,” ang sabi ni Karelia. “Tumungo ako sa inyong tinitirahan. Lumipat ka na at hindi mo raw sinabi kung saan.”

“Pumasok akong manggagawa sa bapor na nag-aayos ng kable sa Bisaya at Mindanaw. Sa kapaguran ng aking mga laman at katawan ay naari kong limutin ang aking mga alaala.”

“Sa aking sulat ay sinabi ko na may mga sandal, kung tayo ay magkakasama, na wari bang nakasisilip ako ng kaunting banaag ng kahulugan ng buhay,” ang sabi ni Karelia na tila ibig tawanan ang kanyang alaala. “Sinabi ko sa mga sandaling yaon ay napupuno ako ng damdaming ang buhay ay may halaga lamang sapagka’t ikaw ay naroroon.”

Patulooy ang pagkusot ni Karelia sa damit na nilalabhan. Matingkad ngayon ang kulay ng kanyang mga pisngi. Sa nalaylay na liig ng kanyang baro ay nakalabas ang kanyang balikat na pinamumula ng sikat ng araw.

♦♣♦

Halos hindi na maabot ni Korbo sa alaala ang bahagi ng kanyang buhay na hindi kinaroroonan ni Karelia. Sa palagay niya ay nangyari yaon bago pa nilalang ang daigdig.

Sa wari niya ay simula pa lamang noon ng daidig nang may isang dalagang lumapit sa kanyang pagpipinta at nagugulumihan ng nagmasid sa iginuguhit ng kanyang pinsel.

Nasa isang ilang siya noon. At ang dalaga ay hininuha niyang kasama sa isang piknik.

Pagkatapos ng matagal at pilit na pag-unawa sa kanyang kwadro ay bumaling sa kanya ang dalagang nagingiti.

“Ang kawayanan po bang yaon ang inyong pinipinta?”

“A, nahulaan din ninyo sa wakas,” ang sabi niyang tumatawa.

“Patawarin ninyo po ako,” ang sabu, “Ngunit bahagya nang makilala ang inyong mga kawayan at ang namamayani sa inyong kuwadro ay ang mahihiwagang kulay na pilit ko mang wariin ay hindi ko makita sa mga puno ng kawayan yaon.”

Lalong natuwa ang kanyang kalooban.

“A, kung kayo lamang ang maaaring lumagay sa kinalalagyan ko ngayon at Makita at maipinta ang pilak ng kislap at lalim ng itim ng inyong mga mata, ang rosas ng inyong mga pisngi at ang pula ng inyong mga labi, ay di maniniwala n asana kayong ang kulay pala ay may sariling wika na nauunawaan ng puso.”

Tumawa ang dalaga.

“Ang nauunawaan ko lamang ay ang ibang-iba at kakatuwang paraan ninyo sa pagsasabing maganda ang isang dalaga.”

Nagsabat ang tunog ng kanilang halkhak.

♦♣♦

Umiyak ang sanggol sa tulugan nito sa lilim ng mga kawayan sa pampang.

Iniwan ni Karelia ang kanyang nilalabhan at pinuntahan ang sanggol.

Binuhat at idinuyan sa kanyang mga bisig. Ngunit hindi tumigil iyon sa pag-iyak.

Sumunod si Korbo at hiningi ang sanggol kay Karelia.

“Bayaan mo ako,” ang kanyang sabing nakangiti at inabot ang sanggol.

Ibinigay ni Karelia at tumigil naman yaon nang mahimlay sa lalong malalaking bisig ni Korbo. At tuluyan nang natulog na muli.

“Alis na muli ang aming bapor sa linggong darating,” ang marahan niyang sabi upang di magising ang dala niyang sanggol na di iniiwan ng kanyang tingin. “May inupahan akong bahay sa Maynila. Kung maghahanda ka ngayon ay aabot tayo roon bago dumilim. Bukas ay maari tayong pakasal.”

♦♣♦

Isang iglap lamang ang pagitan ng buhay at kamatayan. Sa loob ng isang iglap ay maaari kayang danasing muli ang buong buhay ng isang kinapal?

At sa bawat tilamsik ng sumambulat na utak ay maaari kayang piliin at pag-ugnay-ugnayin ang mga nagsasabi ng lungkot at ang mga nagsasabi ng ligaya upang sa nabuong larawan ay mabasa ang kahulugan ng buhay?

Sa kalat na mga utak ay napasama ang isang kuwintas nag into na may palawit na maliit at mahiwagang Bathala. Madidilat ang malalaking mata nito na wari bagang ibig sakupin sa isang titig lamang ang lahat ng makikita sa buong santinakpan.

panghalip pamatlig: Kailanan at Kaukulan

Kailanan at Kaukulan ng Panghalip Pamatlig

Kailanan
Ang panghalip pamatlig ay may dalawang kailanan:
1. Isahan kung tumutukoy sa isa lamang
Hal: Napanood ko iyan sa telebisyon.
        Nanalo iyan sa labanan.
2. Maramihan kung tumutukoy sa marami
Pinararami ang panghalip pamatlig sa pamamagitan ng pagdaragdag ng salitang mga
Hal: Napanood ko ang mga iyan sa telebisyon.
Nanalo ang mga iyan sa labanan.

Kaukulan
Nahahati sa tatlong kaukulan ang panghalip pamatlig.
1. Panghalip pamatlig sa anyong "ang" (palagyo)
Ito ay panghalip na ginagamit bilang panghalili sa pangngalang pinangungunahan ng "ang" kaya ang gamit sa pangungusap ay bilang paksa.

Ito- malapit sa nagsasalita
Ito ang panyo ko.

Iyan- malapit sa kausap
Iyan ang panyo ko.

Iyon- malayo sa kapwa nagsasalita at kausap
Iyon ang panyo ko.

2. Panghalip pamatlig sa anyong paari
Ito ang panghalip na inihahalili sa pangngalang pinangungunahan ng ng kung isahan at ng mga kung maramihan kaya sumusunod ito sa gamit ng pangngalang pinapalitan.

a. Ang tungkulin nito ay napakahalaga.
b. Ang ang tungkulin ng mga ito ay hindi mapapalitan.

3. Panghalip pamatlig sa anyong palayon o paukol
Ito ay panghalip na inihahalili sa p[angngalang pinanagungunahan ng sa. Maaari itong gamiting tuwirang layon, tagaganap ng pandiwang balintiyak at layon ng pang-ukol.

a. Siya ay bumili nito sa botika. (tuwirang layon)
b. Binibili ng mga iyon ang aklat. (tagaganap ng pandiwang balintiyak)
c. Ang lapis na para sa mga iyon ay mahaba. (layon ng pang-ukol)

Ang mga pangngalan ay maaaring halinhan ng mga panghalip sa pamamagitan ng mga kaukulang ang, ng at sa.

Pangngalan sa Ang

Isahan
ang/si

Maramihan
ang mga/ sina

Panghalip panao sa Ang

Isahan
ako
ikaw, ka
siya

Dalawahan
kata/kita

Maramihan
tayo, kami
kayo
sila

Panghalip pamatlig sa Ang

Isahan
ito
iyan
iyon

Maramihan
ang mga ito
ang mga iyan
ang mga iyon

Pangngalan sa Ng

Isahan
ng/ni

Maramihan
ng mga/nina

Panghalip panao sa Ng

Isahan
ko
mo
niya

Maramihan
natin, namin
ninyo
nila

Panghalip pamatlig sa Ng

Isahan
nito
niyan
niyon, noon

Maramihan
ng mga ito
ng mga iyan
ng mga iyon

Pangngalan sa Sa

Isahan
sa/kay

Maramihan
sa mga/kay

Panghalip panao sa Sa

Isahan
sa akin
sa iyo
sa kanya

Dalawahan
sa kanita

Maramihan
sa atin, sa amin
sa inyo
sa kanila

Panghalip pamatlig sa maramihan

Isahan
dito
diyan
doon

Maramihan
sa mga ito
sa mga iyan
sa mga iyon

Rochelle B. Evangelista                                           Marka:

II-BSEd Filipino                                                         Intro sa Pag-aaral ng Wika

Pagkatutong ‘di Natatapos

Ang pagkatuto ay hindi nagsisimula sa pagtapak ng isang mag-aaral sa paaralan. Ang pagkatuto ay hindi nagtatapos sa isang apat na sulok ng silid-aralan. Ang pagkatuto ay hindi lamang nakatuon sa guro at sa kanyang mag-aaral. Bagkus ito'y nagsisimula sa kapiligiran at mga taong nakakasalamuha at kinalakhan nito. Hindi natatapos ang pagkatuto sa isang silid-aralan dahil doon lamang nagsisimula tungo sa pagkatuto. Ito'y walang pinipiling lugar, oras, panahon, edad o maging kasarian. Ang pagkatuto ay hindi lang nakasentro sa guro at mag-aaral sapagkat may mga iba pang kasangkot dito. Ikaw, ako, sila. Tayo. Lahat tayo kasangkot. Dahil ang buhay ay isang patuloy na proseso ng pagkatuto

Ang pagkatutong interaktib ay may layuning tulungang hikayatin ang estudyante na maging parte o bahagi sila sa talakayang pangklase na imbes na maging isa lamang silang tagapakinig na tahimik na nakaupo sa kanilang upuan habang nagsusulat sa kanilang kwaderno o imemorya ang mga kaalaman na nakalap sa paksang tinalakay ng guro. ang mga estudyante ay kailangang magkaroon ng interaksyon hindi lamang sa pagitan ng guro at mag-aaral kundi pati sa kagamitang panturo na ginagamit ng guro sa pagtuturo. ang paghikayat sa estudyante na maging aktibo sa gawaing pang-paaralan at magamit ang imahinasyon at mapatibay ang kanilang kritikal na pag-iisip. Ang pagkatutong interaktib ay may layuning linangin at pahusayin ang apat na kasanayan sa epektibong komunikasyon—pakikinig, pagsasalita, pagbasa, at pagsulat.

Magbunsod ng mas marami at mas malalim na partisipasyon ng mga mag-aaral sa pamamagitan ng mga interaktibo at komunikatibong gawain. Paigtingin ang aktibong pagkatuto ng mga mag-aaral gamit ang mga kawili-wiling akdang nagtatampok ng iba't ibang genres. Gawing malinaw at malalim ang pag-unawa ng mga mag-aaral gamit ang mga pagsasanay na kasunod ng mga akda

 Ang mga kaibigan, kaklase, guro at mga taong nakakasalamuha at pagkakaroon ng gawain ay nagpapatibay ng kanilang komprehensyon sa paksa. Ang pagkatutong interaktib ay nagbibigay sa lahat ng estudyante ng oportunidad na matuto ng pangkatan at maipakita ang kanilang kagalingan, abilidad at karanasan upang malinang ang kanilang proseso ng pagkatuto. Maaari ring gumamit ang mga guro ng mga makabagong kagamitang panturo at estratehiya upang mas mahikayat ang estudyante hindi lamang para makinig sa leksyon, makibahagi sa talakayan kundi matuto. Matuto sa sarili, makisalamuha sa iba at matuto ng malaya. Ito rin ay makatutulong upang mas lalong mapalapit ang bawat estudyante sa isa't isa. Ang layunin ng isang guro ay hindi lamang para magturo sa kanyang estudyante bagkus siya rin dapat ay natututo sa kanyang estudyante. Mahalagang malaman ng guro na hindi lang siya nagtuturo, siya rin dapat ay handang tumanggap ng pagkakamali, handang tumanggap ng krisitismo, handang makinig sa anumang oras at handang maging kaibigan sa anumang pagkakataon. Mahalaga ring malaman ng guro na hindi lamang siya nagtuturo o nagbibigay kaalaman bagkus nararapat rin siyang maging parte o bahagi ng pagbuo ng pagkatuto at kaalaman sa silid-aralan, at pag-gabay sa mga estudyante na matuto para sa sarili at sa kanilang sarili.  Bilang isang guro ng hinaharap, natutunang kong nararapat lamang na hayaan ang mag-aaral na makibahagi sa talakayang pangklase. Kailangan rin ng interaksyon hindi lamang sa pagpapahayag ng sariling ideya kundi sa pag-unawa rin sa ideya ng iba.

Tulad ng pagkatutong tulung-tulong, ang pagkatutong interaktib ay nangangailangan rin ng mga kasangkot upang maging matagumpay ang pagkatuto. Ito ay sama-samang pagtuklas ng mga impormasyon at kaalaman tungkol sa wika. Nangangailangan rin ito ng interaksyon sa pagitan ng guro at kanyang estudyante upang ang pagkatuto ay maging mabisa. Kung ang guro ay may nakuhang fidbak mula sa kanyang estudyante ay nangangahulugang naging matagumpay ang kanyang pagtuturo gayundin sa pagkatuto ng mga estudyante.

Halimbawa na lang sa tuwing may diskasyon ang guro, nararapat lamang na magkaroon ng palitang kuro sa pagitan ng guro at mag-aaral. Sa pamamagitan ng pagtatanong ng guro ng mga bagay na kinalaman sa kanilang tinatalakay, maaaring magbigay ng ideya ang mag-aaral kung tungkol ba saan ang paksa. Sa pamamagitan nito, magkakaroon ng ideya ng guro kung ano pa ang dapat malaman ng mag-aaral. Nararapat ring gumawa ang guro ng isang gawain o isang aktibiti na magpapalahok sa mga mag-aaral upang malinang rin ang kanilang pakikisalamuha sa kanilang kamag-aral. Ilang halimbawa na rin ng pagkatutong interaktib ay ang pagbabasa ng isang aklat na kung saan ang mambabasa ay nagkakaroon ng interaksyon sa awtor ng aklat.

Ang pagkatuto ay walang pinipiling lugar, panahon, edad, oras, kasarian o katayuan sa buhay. Ang pagkatuto ay para sa lahat. Dapat isaisip natin na tayo ay pumapasok hindi dahil sa kariwasaang ating makakamtan sa hinaharap, kundi dahil nais nating magkaroon ng kaalaman. Kung pumapasok tayo sa paaralan dahil napipilitan lamang tayo, maaaring nga tayong makatapos subalit malaki ang posibilidad na hindi natin magagamit ang ating mga natutuhan. Magiging pansamantala lamang ang mga ito dahil ang mga bagay na ipinilit malaman ay madaling malilimutan. Magkakaroon tayo ng mapagsikap na gawi kung sasabihin natin sa ating sarili na pumapasok tayo sa paaralan dahil nais nating magkaroon ng kaalaman. Kung ito ang ating isasa-isip, magkakaroon tayo ng masidhing pagnanais na matutunan ang mga bagay na maaari nating magamit tungo sa ating kaunlaran.

Dapat rin nating isaisip na hindi mahalaga man kung gaano karami ang ating nakuha sa isang pagsusulit. Dahil sabi nga ni Thomas A. Edison, “A sheet of a test paper doesn’t decide our future.” Dahil tayo ang gumagawa ng ating sariling kapalaran. Di siya, sila. Tayo mismo.